Overmatig vloeistofvolume, vloeistofoverbelasting en het vasthouden van vocht of water zijn allemaal uitdrukkingen om de medische term te beschrijven,hypervolemie. Hypervolemie is wanneerhet lichaam heeft te veel vocht. Vloeistofoverbelasting treedt op wanneerhet lichaam kan vocht niet kwijt of houdt het vast (retentie). De meest voorkomende oorzaken van echte hypervolemie zijn onderliggende ziekteprocessen zoalslevercirrose,nierfalen, Encongestief hartfalen. Milde hypervolemie kan optreden als onderdeel van normale hormonale schommelingen of door te veel zout te eten. Zonder onderliggende ziekte zullen de normale compensatiemechanismen van het lichaam het overtollige vocht uitscheiden.
Verpleegkundigen moeten de rol van ziekten en hun effect op het vocht begrijpen, evenals de complicaties van overmatig vochtvolume. Verpleegkundigen moeten ingrijpen door middel van voortdurende beoordeling en monitoring, dieet- en vloeistofbeperkingen, patiëntenvoorlichting en medicatietoediening om overtollig vocht te voorkomen en te behandelen.
In dit artikel:
- Oorzaken (gerelateerd aan)
- Tekenen en symptomen (zoals blijkt uit)
- Verwachte uitkomsten
- Verpleegkundige beoordeling
- Verpleegkundige interventies
- Verpleegkundige zorgplannen
- Referenties
Hieronder volgen de meest voorkomende oorzaken van overmatig vloeistofvolume:
- Ondervoeding
- Syndroom van ongepast antidiuretisch hormoon (SIADH)
- Overmatige vochtinname, oraal of intraveneus
- Overmatige inname van natrium
- Steroïdengebruik
- Hormonale disbalans
- Nierfalen
- Hartfalen
- Leverfalen
Tekenen en symptomen (zoals blijkt uit)
Hieronder volgen de meest voorkomende tekenen en symptomen van overmatig vloeistofvolume. Ze zijn onderverdeeld insubjectieve en objectieve gegevensop basis van patiëntrapporten en beoordeling door de verpleegkundige.
Subjectief (patiëntenrapporten)
- Moeilijkheden met ademhalen
- Spanning
- Gewichtstoename of zwelling
Doelstelling (Verpleegkundige beoordeelt)
- Kortademigheid(orthopneu, kortademigheid, versnelde ademhaling)
- Onvoorziene ademgeluiden (rales of gekraak)
- Abnormale elektrolytniveaus
- Hoge bloeddruk
- Oedeem
- Verandering in mentale status
- Rusteloosheid
- Verminderde hemoglobineof hematocriet
- Verhoogde centrale veneuze druk
- Uitzetting van de halsader
- Oligurie
- Tachycardie
- Longcongestie/oedeem
Verwachte uitkomsten
Hieronder volgen de algemene doelstellingen voor de planning van de verpleegkundige zorg en de verwachte resultaten bij overmatig vochtvolume:
- De patiënt zal een normaal vloeistofvolume vertonen, zoals blijkt uit een evenwichtige inname en output.
- De patiënt zal geen tekenen van oedeem of plotselinge gewichtstoename vertonen.
- De patiënt presenteert zich met heldere ademgeluiden en een normale ademhalingsfrequentie.
- De patiënt verwoordt zijn begrip van het belang van vochtbeperkingen, indien daartoe opdracht wordt gegeven.
- De patiënt geeft aan hoe hij moet controleren op overtollig vloeistofvolume.
Verpleegkundige beoordeling
De eerste stap van de verpleegkundige zorg is de verpleegkundige beoordeling, waarbij de verpleegkundige fysieke, psychosociale, emotionele en diagnostische gegevens verzamelt. In het volgende gedeelte bespreken we subjectieve en objectieve gegevens met betrekking tot overtollig vloeistofvolume.
1. Beoordeel mogelijke oorzaken van overmatig vloeistofvolume.
Chronische aandoeningen zoals hartfalen, nierfalen en cirrose kunnen gemakkelijk leiden tot vochtoverbelasting.
2. Monitor de in- en output.
Het monitoren van de innamebronnen (oraal, IV) en het vergelijken met de output van de patiënt (als er een urinekatheter is ingebracht) helpt vochtoverbelasting te voorkomen.
3. Houd vitale functies in de gaten.
Plotselinge veranderingen in de hartslag, verhoogde bloeddruk en ademhalingsfrequentie kunnen duiden op een toename van het vloeistofvolume.
4. Houd longgeluiden in de gaten.
Longgeluiden die kunnen worden omschreven als ‘nat’ of gekraak kunnen wijzen op een verhoogde longcongestie.
5. Beoordeel op oedeem en gewichtstoename.
Pitting-oedeem in het lichaam, zoals in de armen, handen, benen, voeten of heiligbeen, is een teken van vocht in de weefsels. Een plotselinge gewichtstoename duidt ook op het vasthouden van vocht. Patiënten met levercirrose kunnen zich ontwikkelenascitesDit is een ophoping van vocht in de buikholte.
6. Palpeer pulsen.
Een grensoverschrijdende perifere puls is een teken van vloeistofoverbelasting.
7. Controleer laboratoriumwaarden.
Bij overmatig vloeistofvolume kunnen de elektrolyten verdund raken, wat een laag natriumgehalte veroorzaakt (hyponatriëmie). De serumosmolaliteit zal afnemen bij overhydratie. De hematocriet zal ook afnemen bij een overmaat aan circulerend bloedvolume. BUN meet de nierfunctie en zal afnemen bij te veel vocht.
Verpleegkundige interventies
Verpleegkundige interventiesen zorg zijn essentieel voor het herstel van de patiënt. In het volgende gedeelte leert u meer over mogelijke verpleegkundige interventies bij een patiënt met een overmatig vochtvolume.
1. Dwing vloeistofbeperkingen af en geef voorlichting over het belang ervan.
Als er een vochtbeperking wordt voorgeschreven, moet de verpleegkundige de patiënt en diens familie informeren over de reden voor een betere therapietrouw. Vochtbeperkingen voorkomen dat de patiënt te veel extra vocht binnenkrijgt.
2. Registreer nauwkeurige inname en output.
Naast het afdwingen van vloeistofbeperkingen is het monitoren en vastleggen van nauwkeurige I&O van cruciaal belang. Alle inname via IV-vloeistoffen, water dat samen met medicijnen wordt ingenomen en de maaltijdinname moeten worden gedocumenteerd, zodat deze kan worden vergeleken met de urineproductie van de patiënt.
3. Registreer dagelijkse gewichten.
Bij een patiënt die risico loopt op vochtoverbelasting moet het gewicht dagelijks worden gecontroleerd. Dit moet elke dag op hetzelfde tijdstip worden gedaan met dezelfde weegschaal of bedweegschaal. Als de patiënt thuis is, moet hij/zij zichzelf tegelijkertijd wegen (bij voorkeur 's morgens vóór het eten en aankleden).
4. Informeer de patiënt en familie over tekenen van vochttoename.
Zwelling in ledematen, kortademigheid, zittend slapen (orthopneu), gewichtstoename van 2 pond in 24 uur of 5 pond in een week, en waargenomen veranderingen in de mentale toestand zijn tekenen van vochtretentie en overbelasting.
5. Diuretica toedienen.
Diuretica ontdoen het lichaam van overtollig natrium en water in het lichaam. Dit kan hoge bloeddruk, oedeem en kortademigheid verlichten.
6. Bekijk de dieetbeperkingen.
Patiënten kunnen een natriumarm of beperkt natriumdieet volgen. Controleer of er geschikte maaltijden zijn, zorg voor zoutvervangers en geef voorlichting over dieetveranderingen, zoals het lezen van voedseletiketten, het beperken van snel of diepvriesvoedsel en het elimineren van tafelzout.
7. Overleg met een diëtist.
Als patiënten zich niet aan de juiste diëten of beperkingen kunnen houden, hebben ze mogelijk verder onderwijs en interventies van een geregistreerde diëtist nodig.
8. Zorg voor mondverzorging.
Vochtbeperkingen kunnen ongemakkelijk zijn en resulteren in een droge mond en slechte mondhygiëne. Bied de patiënt monddoekjes en frequente mondverzorging aan om ongemak te verminderen.
9. Assisteren bij procedures zoals paracentese of dialyse.
Bij patiënten met leverfalen kan het nodig zijn vocht uit de buik te verwijderen (ascites) via een paracentese om de druk en andere symptomen te verlichten. Dialyse verwijdert afval en overtollig vocht van patiënten met nierfalen.
10. Herpositioneren en huidverzorging verzorgen.
Plaats patiënten in de positie van Semi-Fowlers of High-Fowler, zoals wordt verdragen, om te helpen bij het ademen. Verplaats elke 2 uur de ledematen omhoog en til ze op om de bloedsomloop te bevorderen. Patiënten met oedeem lopen een groot risico op huidbeschadiging.
Verpleegkundige zorgplannen
Verpleegkundige zorgplannenhelpen bij het prioriteren van beoordelingen en interventies voor zowel korte- als langetermijndoelen van de zorg. In het volgende gedeelte vindt u voorbeelden van verpleegzorgplannen voor overtollig vochtvolume.
Zorgplan #1
Diagnostische verklaring:
Overmatig vloeistofvolume gerelateerd aan inadequate lymfedrainage secundair aan borstamputatie, zoals blijkt uit oedeem.
Verwachte uitkomsten:
- De patiënt zal vrij zijn van oedeem.
- De patiënt zal zijn begrip uiten van maatregelen om lymfoedeem na een borstamputatie te behandelen en te voorkomen.
Onderzoek:
1. Controleer de huid op oedeem.
Oedeem ontstaat wanneer vocht zich ophoopt in de extravasculaire ruimten. Het wordt beoordeeld van sporen (nauwelijks waarneembaar) tot vier (ernstig oedeem) of gemeten met een meetlint.
2. Beoordeel op tekenen en symptomen van infectie (d.w.z. koorts, zwakte, lokale ontsteking).
De ledemaat met lymfoedeem loopt een verhoogd risico op het ontwikkelen van cellulitis of huidinfectie die ernstig kan worden en ziekenhuisopname noodzakelijk maakt.
Interventies:
1. Verzorg de oedemateuze ledemaat door compressieapparatuur te gebruiken en de aangedane ledemaat boven het hart te brengen.
Deze maatregelen helpen de bloedstroom te verbeteren door het extra vocht terug naar het hart te verplaatsen.
2. Vermijd zoveel mogelijk medische procedures zoals venapunctie of bloeddrukmeting op de aangedane arm. Voer deze procedures bij voorkeur uit op de contralaterale arm. Als laatste redmiddel kunnen medische procedures nog steeds aan de aangedane arm worden uitgevoerd.
Lymfoedeem is een verhoogd risico op trauma en infectie. Daarom is het behouden van de integriteit van de huid van het allergrootste belang. In tegenstelling tot eerdere onderzoeken beweerden recente onderzoekers echter dat er weinig bewijs is dat het uitvoeren van medische procedures aan de aangedane arm het risico op borstkankergerelateerd lymfoedeem vergroot bij patiënten die een eenzijdige borstamputatie hebben ondergaan. Er is echter meer onderzoek van hoge kwaliteit nodig voordat deze voorzorgsmaatregelen terzijde worden geschoven. De verpleegkundige moet de institutionele richtlijnen volgen.
3. Stimuleer of help de patiënt bij het uitvoeren van ROM-oefeningen.
Oefening helpt bij het verbeteren van de lymfedrainage, waardoor de ernst van lymfoedeem wordt verminderd.
4. Geef voorlichting over maatregelen om trauma of letsel aan het getroffen gebied te voorkomen:
- Was de huid dagelijks met milde zeep om de huid schoon te houden.
- Vermijd het knippen van de nagelriemen of het plukken aan de huid rond de nagels van het aangedane ledemaat.
- Bevochtig de huid met lotion om huidscheuren en uitdroging te voorkomen.
- Gebruik bij het scheren een elektrisch scheerapparaat in plaats van een mes.
- Vergeet nooit zonnebrandcrème te dragen als u buiten bent.
- Neem contact op met een zorgverlener als er sprake is van een snee, bijt of schaafwond op het aangedane ledemaat.
Hoewel lymfoedeem doorgaans goedaardig en niet-levensbedreigend is, kan de aandoening enkele maanden aanhouden, waardoor de ADL-prestaties worden verstoord en de kwaliteit van leven wordt aangetast. Deze maatregelen zullen helpen het getroffen ledemaat te beschermen tegen letsel en infecties die ingewikkelder problemen kunnen veroorzaken.
Verpleegzorgplan #2
Diagnostische verklaring:
Overmatig vloeistofvolume gerelateerd aan een lage eiwitinname, zoals blijkt uit oedeem.
Verwachte uitkomsten:
- De patiënt zal vrij zijn van symptomen van ondervoeding, zoals hypoglykemie, hypothermie, uitdroging, verstoorde elektrolytenbalans en tekorten aan micronutriënten.
- Als de patiënt een kind is, moet er, zodra hij gestabiliseerd is, een plan worden geïmplementeerd om de juiste groei voor zijn of haar levensfase te bereiken.
- De patiënt zal de onderliggende oorzaak van ondervoeding aanpakken.
Onderzoek:
1. Zorg voor een voedingsgeschiedenis die bijdraagt aan het vasthouden van vocht.
Eiwitondervoeding veroorzaakt oedeem. Eiwitten handhaven de vloeistofhomeostase door de vloeistof binnen de intravasculaire ruimte te houden. Door het gebruikelijke voedsel of de voedingsgewoonten van de patiënt te beoordelen en tegelijkertijd de eiwitinname te noteren, kan de verpleegkundige een geschikter dieet voor de patiënt plannen.
2. Beoordeel op complicaties van ondervoeding.
Als de ondervoeding ernstig is, zal dit leiden tot een verstoord elektrolytenevenwicht, een verminderde werking van het immuunsysteem, levercirrose en atrofie van de alvleesklier.
Interventies:
1. Behandel hypoglykemie en uitdroging.
In geval van extreme ondervoeding worden in eerste instantie speciale formules gegeven om de bloedsuikerspiegel en hydratatie langzaam te herstellen. Het is van cruciaal belang om voorzichtig te beginnen met het corrigeren van ondervoeding, omdat er een risico bestaat op het veroorzaken van het refeedingsyndroom. Het refeedingsyndroom kan een levensbedreigende complicatie zijn.
2. Behandel een verstoorde elektrolytenbalans.
Meestal worden verstoringen van de elektrolytenbalans gecorrigeerd met behulp van een elektrolytenformule. Als ze echter ernstig zijn, kan medisch ingrijpen noodzakelijk zijn.
3. Zorg voor een evenwichtig maaltijdplan en geef voorlichting.
Een uitgebalanceerd maaltijdplan met voldoende macro- en micronutriënten is noodzakelijk om ondervoeding en overmatig vochtvolume tegen te gaan.
4. Werk indien nodig samen met een diëtist.
Diëtisten zijn de experts in het geven van voedingsbeoordelingen en -interventies. Een multidisciplinaire aanpak om ondervoeding te bestrijden is essentieel voor het opstellen van een geïndividualiseerd maaltijdplan dat tekorten aan voedingsstoffen aanvult.
Referenties
- Ackley, BJ, Ladwig, GB, en Makic, MBF (2017). Handboek voor verpleegkundige diagnoses: een op bewijzen gebaseerde gids voor het plannen van zorg (11e ed.). Elsevier.
- Carpenito, LJ (2013). Verpleegkundige diagnose: toepassing op de klinische praktijk (14e ed.). Lippincott Williams & Wilkins.
- Cleveland-kliniek. (2023). Kwashiorkor.https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23099-kwashiorkor
- Dagelijkse gewichten. (n.d.). Amerikaanse vereniging van hartfalenverpleegkundigen.https://www.aahfn.org/mpage/dailyweights
- Doenges, ME, Moorhouse, MF, & Murr, AC (2019). Verpleegzorgplannen: richtlijnen voor het individualiseren van de cliëntenzorg gedurende de hele levensduur (10e ed.). FA Davis Company.
- Vloeistofoverschot/intoxicatie. (n.d.). Fysiopedie.https://www.physio-pedia.com/Fluid_Excess/Intoxication
- Gillespie, T.C., Sayegh, H.E., Brunelle, C.L., Daniell, K.M., & Taghian, AG (2018). Borstkankergerelateerd lymfoedeem: risicofactoren, voorzorgsmaatregelen en behandelingen. Klieroperatie, 7(4), 379–403.https://doi.org/10.21037/gs.2017.11.04
- Gulanick, M. & Myers, JL (2014). Verpleegkundige zorgplannen: diagnoses, interventies en resultaten (8e ed.). Elsevier.
- Lewis, S. (2020, 4 december).Hypervolemie (vochtoverbelasting). Gezondheidscijfers.https://www.healthgrades.com/right-care/symptoms-and-conditions/hypervolemia-fluid-overload
- Mayo-kliniek. (2023). Oedeem.https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/edema/diagnosis-treatment/drc-20366532
- Mehrara, B. (2023). Patiëntenvoorlichting: lymfoedeem na kankerchirurgie (meer dan de basis). Actueel.https://www.uptodate.com/contents/lymphedema-after-cancer-surgery-beyond-the-basics#H3705030
